کمیسون ماده صد قانون شهرداری ها نهادی است خاص و شبه قضایی که به اختلافات مردم و شهرداری در خصوص اقدامات عمرانی و شروع ساختمان رسیدگی و اقدام به اتخاذ تصمیم می نماید.
متن ماده صد قانون شهرداری:
مالیکن اراضی و املاک واقع در محدوده شهر یا حریم آن باید قبل از هر اقدام عمرانی یا تفکیک اراضی و شروع ساختمان، از شهرداری پروانه اخذ نمایند . شهرداری می‌تواند از عملیات ساختمانی ساختمان های بدون پروانه یا مخالف مفاد پروانه به وسیله مامورین خود اعم از آن که ساختمان در زمین محصور یا غیر محصور واقع شده باشد جلوگیری نماید.
ترکیب اعضای کمیسیون
اعضای کمیسیون بر طبق تبصره 1 ماده 100 قانون شهرداری ها عبارتند از :
الف- نماینده وزارت کشور
ب- یکی از قضات دادگستری
ج- نماینده شورای اسلامی شهر
د- نماینده شهرداری
نماینده شهرداری صرفاً برای ادای توضیح حاضر می شود و حق رأی ندارد.
قابل اعتراض بودن رای کمیسیون
کمیسیون بعد از آن که به موضوع رسیدگی و اقدام به صدور رای نمود آن را ابلاغ می نماید این رأی بر طبق تبصره 10 ماده 100 قانون شهرداری ها ظرف 10 روز قابل اعتراض در کمیسیون تجدید نظر است، در واقع شکایت در شعبه دیگری از کمیسیون ماده 100 که اعضای آن غیر از اعضای کمیسیون اولی می باشند مورد رسیدگی و صدور رای قرار می گیرد. رای صادره قطعی و لازم الاجراست البته باید توجه نمود که این رای به موجب بند 2 ماده 13 قانون دیوان عدالت اداری قابل اعتراض در دیوان عدالت اداری است.
مراحل رسیدگی به تخلفات ساختمانی
مهلت‌های قانونی پیش‌بینی شده در تبصره یک و ده ماده صد قانون شهرداری
به موجب تبصره یک و ده ماده صد قانون شهرداری، رعایت پنج موعد از طرف شهرداری، کمیسیون و ذینفع الزامی است. منظور از مهلت‌هایی که در متن ماده صد و تبصره‌های آن در هر مرحله تعیین گردیده است، برخورد سریع با تخلفات و اثر بازدارنده است. اگر شهرداری به‌موقع از تخلفات ساختمانی جلوگیری و آن را در کمیسیون مطرح نماید، و کمیسیون نیز در صورت تشخیص عدم رعایت اصول فنی، بهداشتی و شهرسازی رأی بر قلع بنای احداثی صادر نماید، از بروز ساخت و سازهای غیر مجاز که مشکل عمده شهرها است جلوگیری خواهد شد.
1. مهلت یک هفته‌ای برای شهرداری: مأمورین شهرداری به موجب ماده صد قانون شهرداری می‌توانند رأساً از انجام عملیات ساختمانی بدون پروانه یا مخالف مفاد پروانه جلوگیری کنند. پس از توقف عملیات ساختمانی جهت تعیین تکلیف مورد تخلف، شهرداری مکلف است ظرف یک هفته از تاریخ جلوگیری موضوع را در کمیسیون ماده صد مطرح نماید.
2. مهلت ده روزه برای مالک جهت ادای توضیحات و دفاع: بر طبق مقررات تبصره یک ماده صد، دبیرخانه کمیسیون پس از وصول پرونده، باید طی نامه کتبی به ذینفع اعلام نماید که حداکثر ظرف ده روز توضیحات و دلایل خود را کتباً ارسال دارد. بنابراین، رعایت این اعلام الزامی است و عدم رعایت آن موجب خدشه‌دار شدن رأی کمیسیون خواهد بود.
تذکر: به موجب ماده 445 قانون آیین دادرسی مدنی روز ابلاغ و روز اقدام جزء مدت محسوب نمی‌شود.
3. مهلت یک ماهه جهت بررسی و تصمیم‌گیری کمیسیون: کمیسیون ماده صد پس از خاتمه مدت فوق باید حداکثر ظرف مدت یک ماه درخصوص تخلف اتخاذ تصمیم نماید. اتخاذ تصمیم الزاماً به معنای صدور رأی نیست بلکه ممکن است به صورت شکلی اظهار نظر شود مثل ارجاع پرونده به کارشناسی و...
4. مهلت حداکثر دو ماهه جهت قلع و قمع بناء خلاف: قانون برای وصول جریمه در صورت رأی به تعیین جریمه یا انجام اصلاحات و تغییرات در بنای احداثی و اعاده وضع به حال سابق زمان تعیین نکرده است. بدیهی است قبل از اجرای رأی گواهی عدم خلاف یا گواهی پایانکار ساختمانی صادر نخواهد شد. ولی اگر رأی بر قلع و قمع تمام و یا قسمتی از بنای غیرمجاز باشد، کمیسیون مدت مناسبی تعیین می‌نماید که طی آن مالک باید خود آن را اجرا کند. این مدت نباید از دو ماه بیشتر باشد. اگر مالک در مهلت تعیین شده، اقدام به قلع بنا ننماید، شهرداری رأساً اقدام کرده و هزینه آن را طیق مقررات آیین‌نامه اجرای وصول عوارض از مالک دریافت می‌نماید.
5. مهلت ده روزه برای اعتراض به رأی کمیسیون اول: بر طبق تبصره ده ماده صد، شهرداری، همچنین مالک یا قائم مقام او از تاریخ ابلاغ رأی کمیسیون اول می‌تواند حداکثر ظرف مدت ده روز نسبت به آن رأی اعتراض نماید. مرجع رسیدگی به اعتراض کمیسیون دیگر ماده صد خواهد بود که اعضای آن غیر از افرادی باشد که در صدور رأی قبلی شرکت داشته‌اند.